مقیاس رشد اجتماعی واینلند
(WINELEND)
مقیاس بلوغ اجتماعی واینلند یکی از مقیاسهای تحولی است که با میزان توانایی فرد در برآوردن نیازهای عملی خود و قبول مسئولیت سر و کار دارد. گرچه این مقیاس گسترده سنی تولد تا بالاتر از 25 سالگی را در برمیگیردو تا دوازده سالگی برای هر سال، سوالهای مجزا دارد، اما از دوازده سالگی به بعد بین 12 تا 15 سالگی، 15 تا 18 سالگی، 18 تا 20 سالگی، 20 تا 25 سالگی واز 25 سالگی به بالا سوالات مشترک دارد، با این حال معلوم شده است که کارآمدی آن در سنین پایینتر و به ویژه در گروههای عقب ماندهی ذهنی به حداکثر میرسد.این مقیاس دارای 117 ماده است که به گروههای یک ساله تقسیم شدهاند. در هر ماده اطلاعات مورد نیاز نه از طریق موقعیتهای آزمون بلکه از راه مصاحبه با مطلعین یا خودآزمودنی بدست میآید. اساس مقیاس بر این امر استوار است که فرد در زندگی روزمره توانایی چه کارهایی را دارد. مادههای مقیاس را میتوان به هشت طبقه تقسیم کرد: خودیاری عمومی، خودیاری در غذاخوردن، خودیاری در لباس پوشیدن، خودفرمانی[1]، اشتغال، ارتباط زبانی، جابهجایی[2]، و اجتماعی شدن[3]. با توجه به نمرههای شخص روی مقیاس میتوان سن اجتماعی (SA)[4] و بهرهی اجتماعی (SQ)[5] را محاسبه کرد.
روایی و اعتبار
مقیاس واینلند روی 620 نفر (شامل ده مرد و ده زن) در هر یک از گروههای سنی از تولد تا 30 سالگی، هنجاریابی شده است. لازم به ذکر است که در این نمونه تعداد افراد در هر یک از گروههای سنی بسیار کم بود، و نیز با توجه به این که اکثر افراد مورد آزمایش از طبقهی متوسط جامعه بودند نمیتوان چنین نمونهای
را معرف کل جامعه تلقی کرد. ضریب پایایی با بازآزمایی 123 نفر، 92/0 گزارش شده است، با این توضیح که فاصلهی بازآزمایی از یک روز تا 9 ماه بوده است.
شیوه اجرا
برای اجرای این آزمون والدین، پرستار، خواهر و برادر، و یا به طور کلی هر فردی که کودک را به خوبی بشناسند میتواند پاسخ دهد، البته این آزمون را آزمونگر میتواند با مشاهدهی خود نیز تکمیل نماید.
برای شروع کار میتوان به دو صورت عمل کرد:
1. این که از سوالات اول یعنی سوالات مربوط به ابتدای تولد، شروع به پرسیدن نمود- که این کار برای کودکان عقب ماندهی ذهنی بهتر است.
2. اما اگر کودکی عقب ماندهی ذهنی نباشد و یا سطح عقب ماندگی او خفیف باشد و بخصوص اگر سن او نیز بالا باشد، میتوانیم از دو یا سه سال عقبتر از سن او شروع کنیم. مثلا یک کودک 10 ساله را میتوان از 7 یا 8 سالگی شروع کرد و ادامه داد. اگر کودک توانست نمره بگیرد آزمون را ادامه میدهیم و تمام نمرههای سوالات قبل را که اجرا نکرده این را برای او مثبت حساب میکنیم. اما اگر کودک نتوانست نمره بگیرد، باز هم به چند سال عقبتر برمیگردیم و در هر حال از هر کجا که توانست پاسخ دهد، به سوالات قبلی نمره مثبت میدهیم.
زمانی ادامهی آزمون متوقف میگردد که کودک در یک مقطع سنی نتواند هیچ نمرهای حتی نیم نمره بگیرد.
نمرهگذاری
(+) این علامت نشانهی آن است که کودک عمل مورد نظر را با موفقیت انجام میداده/ میدهد ویک نمرهی مثبت میگیرد.
(-) این علامت نشانهی آن است که کودک عمل مورد نظر را نتوانسته است انجام دهد و نمرهای نمیگیرد.
(No +) [No Opportunity] این علامت نشانهی آن است که کودک فرصت انجام آن عمل را نداشته است، اما اگر به او فرصت داده شود، میتواند آن کار را انجام دهد. در این صورت اگر NO + میان دو علامت مثبت قرار گیرد، یک نمرهی مثبت میگیرد و اگر سوالات بالایی و پایینی یکی مثبت و دیگری منفی باشد، نیم نمرهی مثبت میگیرد و اگر سوالات بالایی و پایینی هر دو منفی باشد نمرهای نمیگیرد.
(F +) [Failure] این علامت نشانهی آن است که اگر مشکل به وجود آمده برای کودک رفع گردد قادر به انجام عمل مورد نظر خواهد بودکه در این صورت یک نمرهی مثبت میگیرد.
(F -) [Failure] این علامت نشانهی آن است که کودک معذوریتی غیرقابل برگشت دارد مانند قطع دست یا پا و ... که در این صورت نمرهای نمیگیرد.
(±) این علامت نشانهی آن است که اگر گاهی کودک بتواند عملی را انجام دهد و زمانی دیگر نتواند آن را انجام دهد، علامت مثبت و منفی میگیرد و نیم نمرهی مثبت به او تعلق میگیرد.
توجه: اگر عملی را کودک فقط در صورت وجود اجبار و یا فشار بتواند انجام دهد، نمرهای به او تعلق نمیگیرد.
نحوه محاسبه بهرهی اجتماعی (SQ)
برای بدست آوردن بهرهی اجتماعی، ابتدا نمرههایی را که کودک از هر سوال میگیرد با هم جمع کرده، آنگاه به جدول پیوست مراجعه میکنیم و سن اجتماعی (SA) معادل نمرهی خام بدست آمده را پیدا میکنیم.
بهتر است SA و CA[6] (سن تقویمی) بدست آمده به یک واحد تبدیل شوند، یعنی هر دو یا به سال یا به ماه حساب شوند. نتیجهی بدست آمده یعنی SQ نمرهایست که روانشناس بر اساس آن و با توجه به شناخت کودک و هنجارهای اجتماعی جامعه، قضاوت میکند که آیا نمرهای که کودک گرفته نشانگر نقص در رفتار سازشی است یا خیر. رفتار سازشی یعنی سازگاری فرد با توجه به سن خود در مورد روابط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی.
منبع :
آزمون های هوشی،مقیاس رشد اجتماعی واینلند ،ترسیم انسان گودیناف ،کلوندی بهنام ،پاشا- غلامرضا،چاپ1، شماره مجله 5، اهواز 1383.
