خلاصه فصل سوم-مدیریت کلاس

نظریه مدیریت اداری فایول

نعیمه سادات سجادی، مریم طاهریان،سمیرا محقق، فاطمه محمدی یکتا،نرگس رضایی، حمیده قربانی،مرضیه ایرانی قمی

هنری فایول در زندگی خود همواره در حال تحقیق در زمینه مدیریت و سازمان بود.

او را پدر مدیریت جدید می شناسند.

او کتاب مدیریت عمومی و صنعتی را نگاشت.

نظریه مدیریت اداری فایول با توجه به مدیران سطوح بالای سازمانی تدوین شده است.

فایول معتقد است علی رغم اختلاف موجود در سازمان ها از نظر هدف و محیط پیرامون، ساختار ها و فراگرد های سازمانی یکسانی در هر سازمان وجود دارد.

کارکردهای مدیریتی فایول

با توجه به یکسان بودن ساختار همه سازمان ها، فایول به کارکرد های مدیریتی اشاره دارد. وی در نظریه خود فعالیت های مدیریتی را مطرح می کند که عبارت اند از :

1-برنامه ریزی

 2-سازماندهی

3-فرماندهی

4-هماهنگی

5-کنترل

اصول مدیریتی فایول

این اصول عبارت اند از :

1-تقسیم کار

2- انضباط

3-قدرت

4- تبعیت منافع فردی از منافع جمعی

5-وحدت فرمان

6-وحدت رویه

7-تمرکز

8-ابتکار

9-رویه همکاری

10-ثبات و اهمیت شغلی

11-حقوق و مزایا

12-عدالت و مساوات

13-ثبات و امنیت شغلی

14-اصول مدیریت

کاربرد نظریه اداری فایول در مدیریت آموزشی و کلاسی

نکته بسیار اساسی ای که فایول در نظریه های مدیریتی خود به دنبال آن بود، خصیصه جهان شمولی و کلیت در قوانین و نظریه اداری فایول است که در تمامی سازمان ها بدون

در نظر گرفتن اهداف سازمانی و نیز محیط آن ها در نظر می گیرد و بر همه سازمان ها، از جمله سازمان های آموزشی،تاثیر گذار است.

در مباحث هدف گذاری سازمان های آموزشی تعیین خط مشی، برنامه ریزی آموزشی، عنصر اساسی در مدیریت آموزشی در عرضه و تجویز اصول اساسی تدوین سیستم آموزشی است.

نظریه مدیریت علمی فردریک وینسلور تیلور

مدیریت علمی بر روابط نیروی انسانی و ماشین متمرکز است.

فردریک تیلور به دلیل مطالعات فراوانی که در مورد نیروی کار و مدیریت در شرکت تبلم استیل در پترزبورگ به روش علمی انجام داده بود و کتاب اصول مدیریت علمی

را منتشر کرد، او را پدر مدیریت علمی می شناسند.

نظریه مدیریت علمی فردریک وینسلور تیلور

مدیریت علمی بر روابط نیروی انسانی و ماشین متمرکز است.

فردریک تیلور به دلیل مطالعات فراوانی که در مورد نیروی کار و مدیریت در شرکت تبلم استیل در پترزبورگ به روش علمی انجام داده بود و کتاب اصول مدیریت علمی

را منتشر کرد، او را پدر مدیریت علمی می شناسند.

اهداف تربیتی تیلور

هدف اولیه تیلور در مدیریت، اثر بخشی نیروی کار با طراحی شغلی به شیوه علمی بوده است.

تیلور معتقد بود انگیزه های اقتصادی بهترین عوامل دربرانگیختن نیروی کارند.

تیلور نیز همانند هنری فایول به دنبال اصول جهان شمولی درباره مدیریت بود.

او می خواست بر اساس فرضیه های خود عنصر اولیه انگیزش نیروی کار در تمامی سازمان ها را نشان دهد و آن را نیز عنصر مالی و مادی می دانست.

عناصر اساسی نظریه تیلور

دو عنصر اساسی در نظریه تیلور وجود دارد : اول اینکه تیلور به طراحی دقیق شغلی و وظیفه برای هریک از کارکنان اهتمام داشت و معتقد بود برای شغل های سازمانی

باید افرادی انتخاب شوند که توانایی احراز این مشاغل را داشته باشند.

دوم، مسئله انگیزش کارکنان مطرح بود که او تنها عامل انگیزش را در سازمان تشویق مالی می دانست و پیشنهاد می کند برای بالا بردن سطح تولید باید کمیت تولید با میزان مزد دریافتی

کارکنان ارتباط مستقیم داشته باشند.

کاربرد نظریه مدیریت علمی در مدیریت آموزشی و مدیریت کلاسی

کاربرد این نظریه در مدیریت آموزشی و کلاسی برای اولین بار در جوامع امریکایی استفاده شد که مهم ترین آن ها عبارت اند از :

1-تمرکز مدیریت آموزشی بر واحد های عملیاتی آموزشی

2-با مفروضات این نظریه،کاربرد عوامل نگرش مادی در مدیریت فرایند یاددهی-یادگیری افزایش یافت

3-استاندارد سازی علمی روش های تدریس و عرضه مطالب و ایجاد طرح درس با توجه به عنصر زمان بندی محتوای آموزش

4-تدوین ملاک های گزینش افراد براساس طراحی دقیق شغلی در سازمان های آموزشی و به کارگماری افراد دارای صلاحیت جهت احراز مشاغل مختلف

5-شکل گیری عنصر نظارت و راهنمایی به صورت پست سازمانی در مدیریت آموزشی و کلاسی

ویژگی های نظریه مدیریت علمی

صاحب نظران مدیریت علمی همان گونه که انگیزش مادی را عنصر اساسی در ترغیب کارکنان و کارگران به فعالیت می دانند، در رفتار کلاسی بر درس و انگیزش از راه نمرات درسی تاکید

دارند.

مدیریت علمی در رفتار کلاسی نیز با توجه به تک محور بودن رفتار، یعنی تنها توجه به محتوای درس و درس محوری، سبب می گردد تنها رفتار آمرانه و توجه به محفوظات اهمیت داشته باشد و توجه

به دانش آموز و نظریات وی به فراموشی سپرده شود.

وجه تمایز نظریه های مدیریتی

نظریه بروکراسی ماکس وبر :تحلیل سطوح کلان فرامدیریتی  = توجه به بروکراسی آرمانی و اشاره به آثار آن بر جنبه های اقتصادی، اجتماعی، و مدیریتی جامعه

نظریه مدیریت اداری فایول  : تحلیل سطوح عالی مدیریت = توجه به کارکردها و اصول مدیریتی در کسب حداکثر کارآیی سازمان

نظریه مدیریت علمی تیلور  : تحلیل سطوح عملیاتی مدیریتی  =  توجه به خصوصیات نیروی مار در افزایش تولید

نقد نظریه های کلاسیک مدیریت

نقد نظریه های کلاسیک مدیریت

نظریه های نئو کلاسیک

نگرش نئو کلاسیک این نظریه همان نظریه کلاسیک است که اصلاح شده و توسعه یافته است.

نظریه نئوکلاسیک یا نگرش روابط انسانی عبارت است از مجموعه  گروهای انسانی که اهداف مشترکی دارند شناسایی نحوه فعالیت گروه ها و رفتار های فرد در  داخل گروه مستلزم بهره گیری

از علوم مختلف رفتاری است.

نگرش نئوکلاسیک بر پایه مفروضات زیر بنا شده است:

1- سازمان غیر رسمی

2-انسان اجنماعی

3-مشارکت در تصمیم گیری

داگلاس مک گرو گور Y  و   X  نظریه

طبق نظریه مک گروگور، سازمان ها با تصمیم گیری متمرکز و کنترل بیرونی بر کارکنان فرضیه هایی در مورد ماهیت و انگیزه انسان طرح می کنند.

   مطرح اند. Yو  Xاین فرضیه ها در قالب دو نظریه

در نظریه ایکس فرض می شود که همه افراد سازمان ترجیح می دهند بر آنها نظارت شود و هیچ تمایلی به مسئولیت ندارند و بیشتر به دنبال فرار از کارند.

در نظریه (Y)  بر این فرضیه استوار بود که کارکنان سازمان ماهیتا تنبل و فراری از کار نیستند.

کاربرد نظریه مک گروگور در مدیریت آموزشی و کلاسی

این نظریه بر تمامی جوانب مدیریت آموزشی از جمله سبک مدیریت، ساختار سازمانی ، و انگیزه افراد سازمان تاثیر گذار بوده است.

اولین کاربرد نظریه مک گروگور در مدیریت آموزشی ایجاد دو سبک مدیریت در ساختار های آموزشی بوده است.

این دو سبک عبارت اند از مدیریت استبدادی و سبک مدیریت مشارکتی

در سبک مدیریت استبدادی اعتماد متقابلی بین مدیر و افراد سازمان وجود ندارد و مدیران از قدرت تشویق و تنبیه خود برای ایجاد انگیزه در افراد سازمان استفاده می کنند.

در واقع، می توان معلمی که از این سبک برای مدیریت فرایند آموزش استفاده می کند معلم ایکس نامید.

در سبک مدیریت مشارکتی بین مدیریت و افراد سازمان اعتماد و اطمینان بسیار بالایی وجود دارد و تعهد کارکنان به اهداف سازمانی در ارتقای سازمان بسیار مطلوب است.

در واقع،می توان معلمی را که از این سبک برای مدیریت فرایند آموزش استفاده می کند معلم (Y)  نام نهاد.

ساختار نظریه مک گروگور

از نظر ساختاری، این نظریه دو نوع ساختار را در نظام های آموزشی ایجاد کرده است .

اولین ساختار ایجاد شده طبق مفروضه های نظریه ایکس  ، ساختار متمرکز در نظام های آموزشی است .

این ساختار با نظارت مستقیم و با استفاده از سلسله مراتب سازمانی شیوه های  نظارتی خود را پیش می گیرد.

در ساختار های سازمانی مطابق با نظریه (Y)   ،ساختار های غیر متمرکز آموزشی ایجاد می شوند.

مصداق این ساختار های سازمانی  مدارس خود گردان اند.

طبق نظریه ایکس   ، در  کلاس های سنتی عموما معلم محور قدرت تصمیم گیری در انحصار معلم است.

معلمی که اساس تفکر او را در مورد انسان نظریه (Y)    شکل می دهد سعی دارد با  ایجاد انگیزه های درونی،  فراگیران را به تلاش در جهت رسیدن  به اهداف یاری کند.

نظریه دو عاملی فردریک هرزبرگ

فردریک هرزبرگ نیاز های انسانی را به دو دسته تقسیم می کند.

دسته اول ، نیاز های سطح پایین است که از تمایل بشر به تامین و ارضای نیاز های زیستی مثل غذا ، پوشاک ، مسکن ، و پول ناشی می شود.

دسته دوم ، نیاز های سطح بالاست که به خصوصیات خاص انسانی مربوط می شود ، مانند کسب موقعیت ، مورد احترام بودن ، شهرت و اعتبار ، مسئولیت ، ماهیت شغل ،

و فرصت های رشد و تکامل فردی .

اساس نظریه هرز برگ

فرض اساسی این نظریه آن است که عواملی که در خشنودی شغلی نقش دارند متفاوت از عواملی اند که سبب ناخشنودی شغلی می شوند.

هرزبرگ معتقد است نیاز های انگیزشی موجب تمایز انسان و حیوان می شوند و دستمزد نقش عامل بهداشتی و ویژگی های افراد نقش عامل انگیزشی را ایفا می کنند.

پیام الگوی هرزبرگ آن است که شغل کارمندان را دگرگون سازید تا انگیزش آنها افزایش یابد.

انتقاد وارد بر نظریه هرزبرگ

1-این نظریه در مورد منشا نیاز ها بحث نمی کند.

2- این نظریه به تفاوت های فردی میان افراد سازمانی چندان توجهی نمی کند.

3-این نظریه تنها به مدیران ارشد سازمانی می پردازد و به کارکنان رده های عملیاتی چندان توجهی ندارد.

کاربرد نظریه دو عاملی هرزبرگ در مدیریت آموزشی

کاربرد نظریه بهداشتی و انگیزشی در مدیریت فرایند یاددهی-یادگیری و مدیریت رفتار کلاسی است.

طبق این نظریه ، دو عامل اساسی در این فرایند نقش دارند.

یکی ، عوامل ایجاد کننده سلامت روانی  و حفظ بهداشت روانی در دانش آموزان است که در واقع زمینه یادگیری در افراد را محیا می سازند و فرد برای یادگیری آمادگی کامل کسب می کند.

دومین عاملی که در مدیریت فرایند یاددهی – یادگیری مطرح است ، عامل انگیزشی است که یادگیری را در فرایند یاددهی – یادگیری به وجود می آورد .

این عامل در به وجود آمدن و تثبیت انگیزه یادگیری در دانش آموزان بسیار حیااتی است.

راه های برانگیختن دانش آموزان در کلاس

1-توجه به تفاوت های فردی در رفتار کلاسی ، تقسیم کار و دادن مسئولیت به دانش آموزان

2- اهداف درسی و کلاسی بایستی کاملا روشن و قابل حصول باشند.

3- بر توانایی ها  ونقاط قوت دانش آموز تکیه شود.

4- تشویق ها بر اساس تفاوت های فردی افراد صورت پذیرد .

5-پاداش ها در حد کار انجام شده توسط دانش اموزان باشد.

6- از ایجاد تبعیض در کلاس درس خوداری شود.

7-مقررات و معیار های رابطه معلم و شاگرد مشخص گردد.

8- فعالیت های کلاسی قبلا در قالب طرح درس برنامه ریزی شود.

9- فعالیت های دانش آموزان به طور مجزا مشخص و زمان بندی گردد.

10- در یادگیری به رشد تفکر منطقی  و علمی دانش آموزان  توجه شود تا با تفکر و اندیشیدن صحیح  به شناخت  وباورهای درست برسند و نسبت به یادگیری علاقه مند باشند.

نظریه های نوین مدیریت

دو گام اساسی در قالب دو رویکرد نوین به مدیریت مطرح شد که عبارت اند از نظریه سیستمی ، و نظریه اقتضایی.

نظریه سیستمی

در واقع ، تفکر سیستمی  و نظریه سیستمی نوعی  رویکرد به پدیده هاست که در آن کلیت پدیده حاصل شده ، از مجموعه ای از اجزاست و خاصیت کل و ویژگی ان از ویژگی

اجزای تشکیل دهنده سیستم متفاوت است.

تاریخچه اندیشه سیستمی و مفاهیم مربوط به آن به نظریات ارسطو  وافلاطون بر می گردد.

نظریه علمی سیستمی را برای اولین بار ال فون بر تالانفی مطرح کرد.

تعاریف سیستم

فرهنگ وبستر سیستم را واکنش یا وابستگی منظم تعدادی از مجموعه های شکل گرفته در یک کل تعریف می کند.

جانسون سیستم را مجموعه پیچیده یا ترکیبی از اجزا و اعضا تعریف می کند که این مجموعه را به صورت واحد در می آورد.

ساموئل سیستم را تعدادی  از اجزای به هم پیوسته تعریف می کند که برای تحقق مقاصد خاص در یک مجموعه کلی شکل گرفته اند.

خصوصیات سیستم

1-حداقل هر سیستم دارای دو جزء تشکیل دهنده است.

2- هر یک از اجزای سیستم با دیگر اجزای آن در ارتباط است.

3-کوچک ترین تغییر در هر یک از اجزا موجب تغییر در کل سیستم میشود.

4-هر یک از اجزا دارای خصوصیات متفاوتی از یکدیگر است.

5- کل سیستم دارای خصوصیاتی است که فراتر از تمامی خصوصیات اجزای سیستم است.

انواع سیستم

1-سیستم باز و سیستم بسته

2-  سیستم های ساده و پیچیده

3- سیستم های طبیعی و مصنوعی

ضرورت پیدایش تفکر سیستمی در مدیریت آموزشی و کلاسی

تفکر سیستمی به مدیران آموزشی این مهارت را می دهد که بتوانند در تجزیه  و تحلیل سازمانی خود ، بیش از آنکه اجزای سازمان را مطالعه کنند، به موقعیت و روابط

متقابل اجزا و نقش آنها در  تحقق اهداف سازمانی به صورت کلی و فراگیر  توجه نشان دهند.