ابراز وجود چیست

مقدمه

روانشناسان اجتماعی تعامل و روابط متقابل افراد را مطالعه می­کنند. ازاین رو مهارت برقراری ارتباط موثر در حیطه مطالعات روانشناسی اجتماعی قرار می­گیرد. با وجود این ارتباط بین فردی بزرگترین دستاورد بشری محسوب می شود، افراد عادی به خوبی، قادر به برقراری ارتباط نیستند.

ارتباط ناموثر موجب فاصله بین فردی عمیقی می گردد که در همه جنبه های زندگی و همه بخش های جامعه تجربه می‌شود. پیامد فروپاشی ارتباط در اغلب موارد، تنهایی، مشکلات خانوادگی، عدم صلاحیت و نارضایتی شغلی، فشار روانی، بیماری جسمی و حتی مرگ خواهد بود. علاوه بر نا امیدی شخصی و اندوه ناشی از آن، درحال حاضر شکاف بین فردی نیز یکی از مسایل عمده اجتماعی درجامعه غمگین ما به شمار می­رود.

انسان در نتیجه فرایند اجتماعی شدن، برخی از مهارت های ارتباط بین فردی را کسب می کند. اما سطح عملکرد او در این مهارت ها را می توان بهبود بخشید [1]

در شناخت ارزش مهارت های اجتماعی، روان شناسان برنامه هایی آموزشی را توسعه داده اند که به افراد می آموزد مهارت های خودرا در تعامل های اجتماعی اصلاح کنند [2]

مهارت ابراز وجود یکی از مهم ترین مهارت ها دراین زمینه محسوب می شود. درمتن حاضر مهارت ابراز وجود و درنوشته­های آتی سایر مهارت­های اجتماعی را معرفی خواهیم نمود.

ابراز وجود چیست؟

ابراز وجود یعنی حمایت نمودن از حق و عقیده خود، بدون این که به حق و عقیده  دیگران تجاوزی شود. [3]ژوزف ولپی ابراز وجود را اینگونه تعریف می کند: ابراز مناسب هرگونه هیجانی نسبت به طرف مقابل بدون احساس اضطراب. بنابراین افرادی که در موقعیت های میان فردی منفعل یا پرخاشگر هستند، موردهای مناسبی برای جرأت آموزی تلقی می شوند.

جرأت آموزی، برای اغلب اضطراب های مربوط به تعامل های میان فردی یک درمان انتخابی محسوب می شود.

از جمله موردهای مناسب برای جرات آموزی این تیپ افراد هستند:

کسانی که می ترسند از سرویس بد یک رستوران شکایت کنند، چون نگران هستند که احساسات گارسون جریحه دار شود؛  افرادی که نمی توانند موقعیت اجتماعی کسالت آور را ترک کنند، چون می ترسند نمک نشناس تلقی شوند؛ آنهایی که نمی توانند عقاید خود را ابراز کنند، زیرا می ترسند دیگران از آنها خوششان نیاید؛ کسانی که می ترسند به استادان یا مظاهر قدرت بگویند که دوست ندارند منتظر بمانند، زیرا می ترسند این مظاهر قدرت عصبانی شوند؛ افرادی که نمی توانند افزایش حقوق یا نمره بالاتری را درخواست کنند، زیرا احساس حقارت می کنند، و کسانی که به خاطر ترس از باختن نمی توانند در بازی های رقابتی شرکت جویند. [4]

ابراز وجود کردن برابری میان انسانها را افزایش می دهد، به ما امکان می دهد تا به سود خود اقدامی صورت دهیم و بدون اضطراب بی دلیل روی پای خود بایستیم و احساسات خود را صادقانه و با خیالی راحت ابراز کنیم ، به ما امکان می دهد که بدون ضایع کردن حقوق دیگران ، حقوق خود را به دست آوریم. [5]

ابراز وجود یعنی ایستادگی کردن برای احقاق حق خود

دو مهارت پایه در ابراز وجود

الف) توانایی «نه» گفتن موقعی که می خواهید بگویید «نه»، و گفتن «آری» موقعی که می خواهید بگویید«آری».

هنگامی که می خواهیم تقاضای طرف مقابل را رد کنیم بایستی چهاراصل اختصار، وضوح، استحکام و صداقت را رعایت کنیم. پاسخ امتناع باید کوتاه باشد و با کلمه «نه» شروع شود، به طوری که پیام شما نامفهوم نبوده و توضیح طولانی نداشته باشد.

همچنین پاسخ شما بایستی صادقانه، مستقیم و محکم باشد. مردم در اجتماع  ما همیشه از دیگران خواهش هایی داشته دارند. شما باید بتوانید با فرایند ساده «نه گفتن» ایستادگی و مقاومت کنید. اگر نتوانید این کلمه دو حرفی ساده را موقعی که می خواهید بگویید«نه» ادا کنید، کنترل زندگی خود را از دست خواهید داد. عدم توانایی در نه گفتن نتایج منفی زیر را به دنبال دارد:

1. شما را به کارهایی می کشاند که احترام به خود را از دست می دهید.

2. شما را از کارهایی که واقعاً می خواهید انجام دهید باز می دارد.

3. چون به افراد دیگر اجازه می دهید دایماً شما را مورد بهره برداری قرار دهند، رنجش هایی در وجودتان انباشته می شود و ممکن است پس از مدت ها آری گفتن خلق را دریک موقعیت نامناسب از دست بدهید.

4. عدم توانایی در نه گفتن اغلب باعث عدم احترام نسبت به ما می شود، نه این که دیگران ما رادوست بدارند.

5. این رفتار باعث قطع ارتباط بین شما و دیگران می شود. اگر ارتباط صادقانه بین افراد نباشد، آنها نمی توانند یکدیگر را درک کنند. گفتن«آری» وقتی که منظورتان «نه» است عدم صداقت را می رساند.

ب) تقاضا و درخواست چیزی، بیان صریح احساسات و افکار خود و  برخورد با تحقیر، جزء مهارت­های اساسی ابراز وجود هستند. فردی که می خواهد ابراز وجود کند، هنگام بیان مناسب احساسات، نه تنها از کیفیت احساسی که می خواهد ابراز کند آگاه  است، بلکه چگونگی ابراز آن را نیز می داند.

گفتار احساسی که عبارت است از «بیان پیوسته و مناسب حالت متغیر دایمی وضع احساسی فرد» دارای ویژگی های زیر می باشد:

1. به شخصی خاص و با هدفی معین خطاب می شود.

2. تاکید بر بکارگیری کلمه «من» و فعلی است که نشان دهنده احساس شما است.

3. ساده و مختصر است.

4. صادقانه است.

5. مناسب و مقتضی است. [6]

اصول پرورش ابراز وجود

1- متناسب با موقعیت، ارتباطات خود را هر چه بیشتر آشکار کنید.

2- سعی کنید همه احساسات خود را ابزار کنید؛ چه خشم، چه محبت .

3- طوری عمل کنید که دوست داشتن و احترام به خود شما زیاد شود.

4- به آنچه می توان به طریق دیگر انجام داد توجه کنید، نه به اینکه دنیا چگونه باید باشد .

5- پرخاشگری و تجاوز به حقوق دیگران را با ابراز وجود اشتباه نگیرید.

6- پرخاشگری عملی علیه دیگران است، اما ابزار وجود ایستادگی مناسب برای حقوق خودتان می باشد.

7- اگر در زمینه ای نمی توانید ابراز وجود بکنید، فنونی را که در زمینه های دیگر موجب موفقیت شما شده اند، دراین مورد بکار بگیرید.

8- تمرین کنید: درامور غیر مهم حرفتان را بزنید.

9-  عمل کنید: همین که اعمال شما تغییر بکند، احساسات و افکار شما نیز تغییر خواهد کرد.

10- بدانید توانایی ابراز وجود یک حالت دایمی نیست. همان طور که شما تغییر می کنید ، اوضاع زندگی نیز تغییر می کند و با مسائل جدیدی برخورد می کنید، پس مهارت های جدیدی لازم دارید. [6]

ترس، مهم ترین مانع ابزار وجود است.

موانع ابراز وجود

سه مانع عمده برسر راه ابزار وجود قرار دارد:

1. خیلی ها حق ابراز وجود کردن را از خود دریغ می کنند.

2. گروهی از ابراز وجود کردن هراسان هستند.

3.بسیاری از مردم از مهارت لازم برای ابزار وجود کردن برخوردار نیستند. [5]

شما باید حقوق خود را بشناسید و برای کسب آنها ایستادگی کنید.

حقوق اساسی شما

همیشه پنج حق اساسی وجود دارد:

1. تازمانی که مزاحم کسی نباشید حق هر کاری را دارید.

2. حق دارید ارزش و مقام خود را با ابراز وجود حفظ کنید.

3. حق دارید از دیگران تقاضا کنید و آنها نیز حق دارند به شما بگویند نه.

4. باید بدانید که در رابطه با دیگران مرزهایی وجود دارد که حقوق افراد در آنها کاملاً مشخص نیست، اما همیشه این حق را دارید که مسئله را با شخص مربوطه مورد بحث قرار دهید و آن را روشن کنید.

5. شما حق دارید حقوق خود را به دست آورید. [6]

حقوق فردی دیگر عبارتند از : حق «آری» یا «نه » گفتن، حق ابراز احساسات ،حق انتخاب، حق ایجاد تغییر، حق آزادی بیان، حق مالکیت بر بدن، وقت و دارایی، حق داشتن نگرش مثبت به خویشتن، حق ابراز احتیاجات و آرزوها، حق برخورداری از احترام ، حق تغییر تصمیم قبلی، حق تقاضا، حق برخورداری از اطلاعات و ...

 ابزار وجود، مخالف سبک زندگی روان رنجوری است.

چهار ویژگی افرادی که ابزار وجود می کنند

فردی که ابراز وجود می کند دارای چهار ویژگی برجسته زیر است:

1- او در ابراز وجود آزاد است و آن را با گفتار واعمال خود نشان می دهد.

2- او با تمام مردم در کلیه سطوح ارتباط بر قرار می کند. این ارتباط همیشه، صریح، مستقیم، صادقانه و مناسب است.

3- او نسبت به زندگی روش فعالانه ای دارد، برخلاف شخص منفعل که در انتظار اتفاقات می نشیند، او اتفاقات را می سازد.

4- او به طریقی که شایسته می داند عمل می کند. [6]

ابراز وجود یعنی تقاضا (یا رد تقاضا) با حفظ احترام به خود و طرف مقابل

حمله و حمله متقابل

تقربیا هر پیام ابراز وجود به عنوان یک «حمله» تجربه می شود و در پاسخ به این مواجهه نیز تقربیاً همیشه یک «حمله متقابل» صورت می گیرد. در هنگام مواجهه با پاسخ های دفاعی قابل پیش بینی دیگران، می توان با کمک فرایند ابراز وجود شش مرحله ای زیر، به موفقیت های زیادی دست یافت:

1. آمادگی :

نخستین گام برای آمادگی ، نگارش (یا آماده سازی ) پیام ابراز وجود ، قبل از ارسال آن است .

2. ارسال پیام ابراز وجود:

وقتی پیام ابراز وجود آماده شد، قرار ملاقات تعیین شد و زمان کافی وجود داشت،می توان پیام را ارائه کرد.

3. سکوت:

پس از ارائه یک پیام کوتاه ابراز وجود،که با زبان تن مناسب همراه است، توقف کنید و ساکت شوید. سکوت شما به فرد دیگر اجازه می دهد که در مورد گفته هایتان بیندیشد و یا از آنچه که در ذهن دارد صحبت کند.

4. گوش کردن انعکاسی به پاسخ دفاعی:

وقتی پیام از ابراز وجود ارائه شد و سکوت برقرار گردید تقربیاً به طور قطعی ،فردی که پیام ابراز وجود به او معطوف است. پاسخی دفاعی بروز خواهد داد. دراین حالت، مهم ترین کار، گوش کردن انعکاسی به پاسخ دفاعی قابل پیش بینی طرف مقابل است .

5. تکرار فرایند:

چون فرد دیگر در حالت دفاعی قرار داشته است، شاید نتوانسته باشد وضعیت را از دیدگاه شما درک کند. پس همان پیام را دوباره مطرح کنید و بعد از آن کمی سکوت کنید و سپس پاسخ دفاعی قابل پیش بینی او را منعکس نمایید.

6. تمرکز بر راه حل: یکی از دلایل مفید بودن پیام های ابراز وجود آن است که طرف مقابل را به یک گوشه نمی راند. او نه تنها مجبور نیست به راه حل های پیشنهادی ما پاسخ بلی – خیر دهد بلکه، می تواند به راه حلی بیندیشد که نیازهای او را نیز رفع کند [1]

مجتبی دلیر،کارشناس ارشد روانشناسی، عضوپیوسته انجمن روانشناسی اجتماعی ایران

منابع

1.بولتون ، رابرت. (1381) (روانشناسی روابط انسانی (مهارت های مردمی ) ترجمه  حمید رضا سهرابی و افسانه حیات روشنایی . تهران: رشد .

2.کلنیک، کریس. (1382). رویاوریی با چالش های زندگی و فن آوری ، ترجمه و نگارش علی محمد گودرزی . تهران : رسا.

3.شلینگ، لویس. (1382) . نظریه های مشاوره (دیدگاه های مشاوره) ترجمه . خدیجه آرین، ویرایش دوم. تهران:اطلاعات

4.پروچاسکا، اوجمیز، و نورکراس ، جان سی. (1381). نظریه های روان درمانی، ترجمه یحیی سید محمدی تهران: رشد.

5.البرتی ، رابرت، و امونز ، مایکل. (1374). روان شناسی ابزار وجود: حق مسلم شما : ابراز وجود کنید و حق خود را بستانید . ترجمه مهدی قراچه داغی. تهران:علمی.

6. فنسترهایم ، هربرت ، وبائر، جین.(1378) .آموزش قاطعیت، ترجمه عباس چینی. تهران: البرز