چگونه در هنگام درس خواندن تمرکز داشته باشیم؟

چگونه درس بخوانیم ؟ (یا چگونه در هنگام درس خواندن تمرکز داشته باشیم؟)

این سؤالی است که ذهن همه ی ما را همیشه مشغول خودش کرده. ما که مجبوریم درس هایی را بخوانیم که هیچ علاقه ای به آنها نداریم و واقعاً نمی دانیم که این بی علاقگی در نتیجه عدم تمرکز و در نتیجه عدم یادگیری در آن درس است.

یکی به مثلثات علاقه ندارد ، یکی به شیمی ، یکی به فلسفه ، یکی به زمین شناسی ، یکی به تاریخ و ....

به هر حال هر کس ممکن است از یک یا چند درس اصلاً خوشش نیاید اما در عین حال که این بی علاقگی را حس می کنم ضرورت ایجاد علاقه را هم احساس می نمایم.

هم اکنون عوامل بسیار مؤثری را که در ایجاد علاقه به ما کمک می کند را معرفی می کنیم.

 اطلاعات اولیه

شاید مهم ترین راه ایجاد علاقه ، بدست آوردن اطلاعات اولیه درباره ی موضوع مورد نظر باشد. هر چه اطلاعات اولیه ی ما و یادیگری دانسته های اولیه ما در زمینه ی موضوع بیشتر باشد ، خود به خود کشش بیشتری برای فرایادگیری آن خواهیم داشت و در نتیجه تمرکز بهتری در آن به دست خواهیم آورد. این همان ارتباط بین علاقه و میل به یادگیری است.

هر چه می توانیم باید اطلاعات اولیه ، سطحی و ابتدایی خود را افزایش دهیم ، چه این اطلاعات در راستای موضوع باشند و چه نباشند. مثلاً قبل از این که فرمول های پیچیده ی اصطکاک را در فیزیک مطالعه کنید ، به کسب اطلاعات اولیه  و ابتدایی در مورد اصطکاک بپردازید. شاید مطالب پیش پا افتاده سطحی و بی ارتباط با آن فرمول های پیچیده به نظر برسند. میل به یادگیری نتیجه تمرکز حواس در ما را افزایش خواهند داد.

اهمیت مطالعه قبل از ورود به کلاس

شاید تا به حال به این موضوع فکر کرده باشیم که چرا دبیران و استادان ، اینقدر به ما تأکید می کنند که قبل از ورود به کلاس در جلسه ی بعدی ، مطالعه ی سطحی و اجمالی و سریعی بر آنچه که قرار است تدریس شود داشته باشیم. علت این تأکید عمدتاً به خاطر همین تأثیر اطلاعات اولیه است. با دانستن اطلاعات اولیه شوق یادگیری و جذب بیشتر می گردد و به یقین درک بهتری از صحبت های مدرس خواهیم داشت.

اطلاعات اولیه باید چگونه باشند؟

اول – اطلاعات اولیه باید ساده باشند .

اگر ما در ابتدا بدنبال مطالب دشوار و سخت باشیم و به آنها توجه کنم به جای علاقمند شدن به آنها از آنها بیزار می شویم. اطلاعات اولیه باید ساده ترین مطالب باشند.

دوم – اطلاعات اولیه باید کم حجم باشند .

یادگیری و قوانین پایه ای حافظه این است : یادگیری تدریجی (به مرور زمان) است. اگر 9 ساعت مطالعه ی مستمر جغرافی را در یک روز ، به 1 ساعت مطالعه در 9 روز تبدیل کنیم. و یا 18 ساعت مطالعه ی پشت سر هم را در 1 روز به 6 ساعت مطالعه در 3 روز تقسیم کنیم بازده فوق العاده (راندمان کار هم بالا) خواهد رفت.

سوم – اطلاعات اولیه باید به شکل خوبی ارائه شوند .

انتقال اطلاعات اولیه به شکلی خوب و دوست داشتنی ، شوق ما را برای فراگیری بیشتر می کند. معلمی را به خاطر می آوریم که مطالب را به زبانی خوشایند به ما انتقال می دهد و در همان روز اول آنچنان تأثیری بر ما می گذارد که شیفته ی آن درس می شویم.

چهارم – کاربرد مطالب را در زندگی خود جستجو کنید.

قبل از آنکه به سراغ مفاهیم پیچیده ی اصطکاک برویم به این فکر کنیم که زمستان ها در هوای سرد ، دستان خود را به هم می مالیم تا گرم شوند یا چه اتفاقی می افتد؟

1-   ‹‹ زبان گردانی ››

وقتی ما چند دوست داریم ، دوستی را که به ما بیشتر شبیه است ، عاطفه و روحیه ی ما را دارد و به زبان ما سخن می گوید ، بیشتر دوست داریم. به حرف هایش بیشتر توجه می کنیم و حتی بیشتر او را به خاطر می سپاریم. زبان کتاب ، یک زبان ساده ، عمومی و همگانی است و باید هم چنین باشد. این ما هستیم که باید پس از مطالعه ، کتاب را به زبان خود بیان کنیم.

زبان گردانی ، یکی از اصول مطالعه است.

زبان گردانی یعنی بیان مطالب دشوار کتاب به زبان ساده و خوشایند برای خودمان.

2-   ‹‹ با کتاب شوخی کنید ››

وقتی ما تلویزیون تماشا می کنیم یا با دوستانمان صحبت می کنیم ، لبخندی بر لب داریم و راحتیم. اما وقتی از کتاب و مطالعه صحبت می شود و به سراغ درسهایمان می رویم جدی و محکم و اخمو می شویم.

3-   ‹‹ تعیین هدف ››

یکی از عوامل مهم در ایجاد تمرکز حواس و افزایش دقت در هنگام مطالعه آگاهی از هدف مطالعه است. حتماً قبل از مطالعه برای خود مشخص کنیم که هدفمان چیست؟ گفتن " هدف من یادگیری این فصل است" یا " هدفم این است که نمره ی خوبی بگیرم " و ... چرا که این ها هیچ کدام هدف نیست. هدف ، وقتی قابل دسترسی است که مشخص ، دقیق ، روشن و واضح باشد. ما باید هدف ها را از داخل کتاب خارج کنیم. مثلاً بگوییم :

هدف من این است که بدانم چرا انقلاب مشروطه شکست خورد؟

هدف من این است که بدانم فرق جنگل های توندرا و تایگا چیست؟

هدف من این است که بدانم در آینه های مقعر ، افزایش فاصله ی کانونی چه تغییراتی در تصویر ایجاد
می کند؟

و ....

همه ی این هدفها مشخص ، جزئی  و روشن هستند و به ذهن ، برنامه می دهند.

شاید خیلی از ما نگران باشیم که اگر با یک هدف مشخص و جزیی پیش برویم ، از مطالب دیگر که باید یاد بگیریم ، باز بمانیم. اما چنین اتفاقی نمی افتد. ما چند سؤال طرح می کنیم تا ذهن را مشتاق و متمرکز کنیم.
هدف های دیگر خود به خود جذب ما می شوند.

پس هدفدار بودن ذهن هنگام مطالعه خیلی مهم است.

یا مطالعه نکنیم یا قبل از آن برای ایجاد تمرکز حواس در مطالعه ، هدف خود را تعیین کنیم.

روش مطالعه ی متمرکز

حواس پرتی چیست؟

ما می خواستیم روش صحیح مطالعه ی متمرکز را برای شما توضیح دهیم ، دیدیم که باید ابتدا حواس پرتی را تعریف کنیم.

" حواس پرتی چیزی نیست جز تمایل ذاتی ذهن به درگیری و فعالیت "

ذهن ما همواره می خواهد درگیر و مشغول باشد. بنابراین اگر آنچه که اکنون انجام می دهیم در ما درگیری و مشغولیت ذهنی ایجاد می کند ، فکر ما دیگر لزومی احساس نمی کند که به جای دیگر برود و در آنجا درگیر شود. اما اگر در انجام این کار ، درگیری ذهنی ایجاد نشود ، ذهن ما شتابان به جایی می رود که خود را در آنجا مشغول کند. و این همان حواس پرتی است. برای روشن تر شدن موضوع مثالی می زنیم :

وقتی دوستمان با ما صحبت می کند ، اگر بتواند با بیان خود در ما مشغولیت ذهنی و توجه علاقمندی ایجاد کند ، ما با تمرکز فراوان به تمام حرف هایش گوش می دهیم. اما اگر او نتواند چنین تأثیری در ما بگذارد چون ذهن ما درگیر نمی شود به سرعت فکر دیگری به ذهنمان راه پیدا می کند و در حالی که به مخاطب خود خیره شده ایم ، داریم به چیز دیگری فکر می کنیم. چیزی که در ما درگیری ذهنی ایجاد کرده است.

راه چاره

پیش از هر چیز ، باید به خاطر داشته باشید که این ما هستیم که باید ذهن خود را با موضوع درگیر کنیم.

نوشتن

هنگام مطالعه همیشه قلم و کاغذی در دست داشته باشیم. چه آنچه که می خوانیم رمان باشد چه شعر ، چه مطالعه ی آزاد ، چه کتاب درسی ، اعم از حفظ کردنی یا فهمیدنی.

در یک مطالعه ی فعال و پویا ، کمتر چیزی می تواند به اندازه ی قلمی که در دست دارید ، ذهن شما را درگیر و متمرکز کند.

این قلم ، مهم ترین ابزار ماست. با آن همه چیز را یادداشت می کنیم. اگر رمان می خوانیم همین طور که جلو می رویم در حاشیه ی کتاب و یا هر کاغذی دیگر با نویسنده درگیر شویم. اگر جایی برایمان خیلی جالب بود ، در حاشیه بنویسیم : " چه جالب "! اگر برایمان تعجب آور بود علامت تعجب بگذاریم. اگر برایمان سؤال برانگیز بود حتی می توانیم در حاشیه ، سؤال خود را مطرح کنیم و حتی در جایی نظرمان را اعلام کنیم. نظرمان را با نظر نویسنده مقایسه کنیم. یک مطالعه کننده ی فعال با قلم خود مدام با نویسنده درگیر می شود و عقاید و عواطف خود را خواه موافق ، خواه مخالف ، به شکلی با نوشتن اعلام می کند.

خودتان را ملزم کنید که با نوشتن ، نظر خود را بگویید.

این گونه ذهن ما همواره متمرکز می ماند چون ملزم است در هر لحظه عاطفه و اندیشه خود را بیان کنیم. اگر کتاب ، کتاب درسی ما باشد ، از نکات مهم کتاب یادداشت بر می داریم که این یادداشت ها بهتر است در برگه ای جدا نوشته شود. برای آن که به اهمیت یادداشت برداری پی ببریم. اینک فواید آن را برای شما توضیح می دهیم.

• تند خواندن
• مطالعه ی اولیه
• سؤال کردن
• نوشتن
• تداعی نوشته ها

در آخرین مرحله ، به نوشته ی خود نگاه می کنیم و همه چیز را به خاطر می آوریم. یادمان هست که این نوشته ها اشاره وار و مختصر هستند.

قصد ما این است که با بیانی ساده تر بین نوشته ها و مطالب کتاب ارتباط بر قرار کنیم.

پرورش دقت و حواس پنجگانه

برای ایجاد تمرکز باید حواس پنچگانه خود را پرورش دهیم.

پرورش حس شنوایی

ما وقتی به تماشای تلویزیون مشغول هستیم ، معمولاً صدای آن را تا حدی بلند می کنیم که بتوانیم صدا را بدون صرف انرژی فراوان و به راحتی بشنویم. حتی غالباً ما صدای تلویزیون را بیش از حد لازم زیاد می کنیم.

گوشی که مدام عادت می کند صدا را بدون صرف انرژی و با آسودگی فراوان و خود به خود بشنود ، عملاً
تنبل ، کم دقت و بی تمرکز می شود. ما در حالی از حس شنوایی خود کمتر کار می کشیم که قادر است صدای تیک تاک یک ساعت معمولی را از فاصله ی شش متری در یک اتاق ساکت بشنود. برای پرورش حس شنیداری و افزایش قدرت تمرکز در شنیدن ، باید خود را حتی الامکان به این آستانه نزدیک کنیم و از آن کار بکشیم.

تمرینات مؤثر

رادیو را روشن کنید و صدای آن را مانند وقتی که به طور معمولی به رادیو گوش می دهید باز کنید و به آن گوش دهید. بعد از سی ثانیه صدا را کمی کمتر کنید و حالا مجدداً گوش دهید. شنیدن خوب ، اکنون مستلزم دقت بیشتر است.

حدود یک دقیقه با دقت گوش دهید. سپس مجدداً صدا را کم کنید و با دقت بیشتر گوش کنید. همین طور آنقدر صدا را کم کنید تا به جایی برسید که اگر کسی با پای برهنه روی فرش راه برود ، شنیدن برای شما غیر ممکن شود و دقایقی را به زحمت بشنوید.

پرورش حس بویایی

دوست ما به ما گلی می دهد و از ما می خواهد بوی خوش آن را استشمام کنیم. ما غالباً گل را به بینی خود
می چسبانیم و یک نفس عمیق می کشیم. یعنی با هم انرژی فراوانی را طلب کردیم تا با زحمت کمتری گل را بو کنیم. آستانه ی بویایی ما تا این حد قوی است که قادریم قطره عطری را که در یک اتاق شش متری پخش شده است ، استشمام کنیم. باید خودمان را به این آستانه نزدیک کنیم و تبلی را از خود دور کنیم.

از این پس اگر قرار شد که غذایی را بود کنیم یا بوی گل یا هر چیز دیگری را استشمام کنیم ، فاصله ی بیشتری نسبت به محرک بگیریم و بخواهیم که آن را بو کنیم. مثلاً گل را حداقل در فاصله ی نیم متری خود قرار دهیم و تلاش کنیم که بوی آن را حس کنیم.

پرورش حس چشایی

صبح ها که قرار است چای خود را شیرین کنیم ، آنقدر در آن شکر می ریزیم که به راحتی و بدون هیچ زحمتی تمام سلول های بخش شیرینی زبان ما ، شیرینی آن را درک می کند.

مزه های فوق العاده قوی ، سلول های چشایی را ضعیف و تنبل می کنند چرا که همیشه با انرژی زیاد ، حس چشایی شما را تحریک می کنند.

از این پس که غذا می خوریم ، سعی کنیم مزه ی تمامی اجزای آن را حس و درک کنیم و کاملاً این اجزا را با حس چشایی خود از هم تشخیص دهیم و با این روش حس چشایی خود را پرورش دهیم.

پرورش حس لامسه

توان حس لامسه ی ما به حدی است که افتادن بال مگسی را که در فاصله ی یک سانتی متری گونه ی ماست ، حس کنیم. اما ما آنقدر در زندگی روزمره ی خود نسبت به محرک هایی که با پوست تنمان تماس پیدا
می کنند ، بی توجه و بی اعتناییم که حس بساوایی ما خیلی تنبل و ضعیف شده است. همین الان لباسی را که بر تن داریم را حس می کنیم.

حس کنیم که با چه قسمتهایی از تن ما بیشتر تماس دارد. نرمی و زبری لباس را در هر نقطه ای حس کنیم. کفشی که به پا داریم ، عینکی را که احیاناً به چشم داریم ، ساعتی را که به دست داریم و ...

ما در طول روز برای پرورش حس بساوایی و جلوگیری از تضعیف آن ، به طور آگاهانه و فعال آن را به خاطر بیاوریم و حس کنیم.

پرورش حس بینایی

پرورش حس بینایی تا حدی با پرورش حواس دیگر متفاوت است. ما برای پرورش حواس دیگر به آستانه ها نزدیک می شویم و سعی می کنیم با انرژی کمتری محرک ها را حس کنیم اما برای پرورش حس بینایی مطلقاً چنین کاری نمی کنیم. مثلاً نور تلویزیون یا نور اتاق مطالعه را کم نمی کنیم تا بخواهیم به زحمت ببینیم ، چرا که این کار برای سلول های بینایی آزاردهنده است.

برای تقویت حس بینایی ، ما به مشاهده ی دقیق اجرایی می پردازیم که در وضعیت های معمولی به آن ها توجهی نداریم. مثلاً دست خود را در نور کافی ببینید. خطوط ، برآمدگی ها ، چروک ها ، فرم قرار گرفتن ناخن ، شکل ناخن ها و حد فاصل بین انگشت و ناخن را با دقت نگاه کنید.

هر کسی بر حسب این که چه شغلی دارد و از کدام حس خود بیشتر و بهتر استفاده می کند ، در یک حس بخصوص ، توانایی دقت و تمرکز حواسی فوق العاده می یابد.

سلامت و توانایی کنید تمرکز حواس بهتری هم می توانید داشته باشید.

نقش موسیقی در مطالعه

موسیقی قدرت فراگیری را به صفر نمی رساند. اگر فرد عادت گوش دادن به موسیقی هنگام مطالعه را ترک کند مسلماً نمراتش خیلی بهتر خواهد شد.

نشستن  روی صندلی مخصوص فرد تمرکزش را زیاد می کند؟

این موضوع ، یادگیری شرطی شدن است. هر کسی می تواند خودش را به محیط یا زمانی خاص عادت دهد و شرطی کند.

نقش اعتماد به نفس در تمرکز حواس

اعتماد به نفس ، مهم ترین عامل روان شناختی مؤثر در تمرکز حواس است. احساس بی کفایتی همان چیزی است که از غالب شدن ما بر سستی ممانعت می کند. منظور این است که ارزش خود را بالا ببریم. خودپنداری مثبت، مهم ترین کمکی است که ما می توانیم برای تمرکز و یادگیری به خود انجام دهیم. موفقیت در کارهای کوچک و یادآوری آنها از گذشته ، دو عامل مؤثر در پرورش اعتماد به نفس هستند و پس از آن تصویر ذهنی مثبت و کوچک نشمردن موفقیت های خود.

نقش ضمیر ناخودآگاه در پرورش تمرکز حواس

ضمیر ناخودآگاه مهم ترین ابزار هر کسی برای دستیابی به هر موفقیتی است ، از جمله پرورش تمرکز حواس.

نقش بازی های فکری مانند شطرنج در تمرکز حواس

بسیار عالی است. به شرط آن که در طول بازی ، افکار منظم و دنباله دار و جهت داری را دنبال کنیم. یادمان باشد هر بازی که در آن بازیکن آنچه را که در بازی می گذرد به خاطر بسپارد یا پیش بینی کند ، در افزایش قدرت تمرکز مؤثر است.

 

منبع :وبلاگ جتاب آقاب دکتر اصغر تنکابنی (برگرفته از تحقیقات کلاسی دانشجویان عزیز خانمها:مهری نژاد-دانش -مرتضوی)